Terletak di atas Bukit Jalan Istana tersergam indah di belakang perbandaran Sandakan sebuah rumah kerajaan peninggalan bekas pemerintah kolonial British yang dipanggil ‘Newands’. Rumah ini satu masa dahulu pernah dihuni oleh seorang yang sangat terkenal iaitu Agnes Newton Keith.Pada tahun 2001, Jabatan Muzium Sabah dengan kerjasama Jabatan Muzium dan Antikuiti telah memulakan kerja-kerja restorasi terhadap rumah tersebut dan merupakan tanggungjawab yang sangat mencabar sekali. Rumah ini telah dibuka secara rasmi kepada orang ramai pada 26 April 2004 iaitu sebuah anugerah Sabah kepada pemenang pengarang Amerika dan ini telah menandakan bahawa proses pengisytiharan anugerah itu telah sampai ke mercu kemucaknya.
Sejak dulu lagi beliau dikenali dengan bukunya yang pertama bertajuk Sabah ‘Land Below The Wind’, Agnes Newton Keith tentunya terharu atas anugerah daripada Kerajaan Malaysia ini sebagai memperingati jasanya iaitu membaik pulih dan menghidupkan semula nostalgia rumah bekas kediamannya serta menamakan rumah tersebut sempena dengan namanya iaitu Agnes Newton Keith.
Buku karyanya yang bertajuk ‘Land Below The Wind’ telah membuatnya terkenal pada tahun 1939 dan buku ini juga telah memasyhurkan Sabah sehingga ke hari ini. Buku ini ditulis secara jelas dan penuh jenaka, buku ‘Land Below The Wind’ juga menceritakan mengenai kehidupan terutama di kalangan masyakat tempatan, semasa pemerintahan British.
Selepas itu banyak dua buku lagi menyusul selepas kejayaan hasil karyanya yang pertama iaitu ‘Three Came Home’ pada tahun 1946 dan ‘White Man Returns’ pada tahun 1951. Kedua-dua buku ini telah ditulisnya di rumah yang terletak di kawasan dataran atas bukit di mana kelihatan pemandangan Teluk Sandakan serta lautan Sulu di belakang rumah berkenaan.
Rumah kayu ‘Newlands’ ini telah dibina semula di antara tahun 2946-1947 dan merupakan rumah kerajaan yang pertama diperbuat daripada kayu dibina selepas Perang Dunia Kedua.
Pembinaan dilakukan semula selepas tapak asalnya musnah akibat peperangan. Agnes Newton Keith dan suaminya Henry (Harry) George Keith seorang Konservator Hutan dan anaknya George menetap di rumah ini selepas ia selesai dibina semula. Namun Harry, telahpun berada di Sabah sejak tahun 1925 dan telah berkahwin dengan Agnes pada tahun 1934. Mereka menetap di rumah terletak di atas bukit ini sepertimana yang diungkapkan oleh Agnes bahawa adalah menjadi impiannya untuk menetap di sebuah rumah yang terletak di kemuncak bukit.
Keluarga Keith telah meninggalkan Sabah pada tahun 1952 dan tidak kembali lagi. Rumah ini telah didiami oleh pengganti baru iaitu Konservator Hutan, pegawai perhutanan, pekerja sukarela dari luar negara dan lain-alin lagi. Rumah berkenaan sering kali digelar sebagai ‘Rumah Agens Keith’ oleh para pelawat yang berkunjung ke rumah berkenaan.
Kebanyakan daripada mereka menganggap bahawa rumah ini sudah melambangkan ‘Agnes Newton Keith’ serta mengaitkan keadaan masa lampau. Para penduduk tempatan sehingga kini juga menganggap beliau sebagai ‘duta’ kepada melalui hasil karyanya. Sehingga kini buku tersebut masih lagi dibaca di seluruh pelusuk dunia.
Dalam pada itu, kepada mereka yang belum lagi melawat rumah Agens Keith ada boleh berkunjung ke rumah berkenaan. Masa pembukaannya bermula jam 9 pagi hingga 5 petang setiap hari. Bayar masuk RM2 seorang kepada pelawat tempatan manakala pelancong asing dikenakan bayaran RM15 seorang.
Sumber: New Sabah Times
